Charles Rennie Mackintosh, jeden z najlepiej znanych brytyjskich architektów, uznawany za prekursora modernizmu na Wyspach, przez całe życie związany był z Glasgow i tamtejszą wyższą szkołą artystyczną. Obecnie uznawany za jednego z najważniejszych projektantów Wielkiej Brytanii, w swoim czasie doceniony został jedynie przez środowisko Glasgow, więc to właśnie tam możemy dziś znaleźć najwięcej przykładów jego oryginalnej twórczości.
Najlepszy z jego projektów, gmach Glasgow School of Art (1897-1909, Renfrew St), to kamienna monumentalna bryła z wielkoformatowymi oknami i eleganckimi zdobieniami, doskonały przykład tzw. stylu z Glasgow (Glasgow style). Niestety w 2014 roku pożar strawił znaczną część budynku, w tym zaprojektowaną przez Mackintosha bibliotekę, więc wejście do środka nie jest chwilowo możliwe (trwają prace rekonstrukcyjne).
Przy okazji warto zwrócić uwagę na stojący na przeciw legendarnego budynku Mackintosha tzw. Reid Building autorstwa amerykańskiego architekta Stevena Holla, również własność szkoły sztuk pięknych. Zresztą, trudno go przeoczyć. Jego potężna bryła nadal wzbudza kontrowersje, głównie ze względu na elitarne sąsiedztwo, z którym – jak twierdzą niektórzy – nie wchodzi w dialog.
Sam Holl podkreśla, że podczas projektowania kierował się zasadą pochlebnego kontrastu, który jest formą dialogu. Holl to architekt znany z fascynacji światłem i szkłem. Znaczną część fasady Reid Building zajmują okna, reszta obłożona jest szkłem o różnym natężeniu przezroczystości, które – w zależności o pory dnia i pogody – nadaje bryle biały, lekko zielony, szary lub żółty odcień.
Miniaturowy drapacz chmur
Wiele wartościowych budynków powoli popada dziś w Glasgow w ruinę, a ich dalszego losu nikt nie może być pewny. Być może więc trzeba się spieszyć, by zobaczyć jeden z pierwszych brytyjskich wieżowców, doskonały Lion Chambers (1904-1907, proj. James Salmon, John Gillespie), przez niektórych uznawany za jeden z najlepszych budynków Glasgow.
Konstrukcja budynku Lion Chambers demonstrowała możliwości nowego materiału – betonu zbrojnego (żelbetonu). Teraz można było budować wysoko stawiając cienkie ściany, a cienkie ściany oznaczały więcej naturalnego światła we wnętrzu.
Ten ośmiopiętrowy miniaturowy wieżowiec stanął u zbiegu ulic Hope i West Regent na zamówienie kancelarii prawniczej Williama G Blacka. Siedem pięter przeznaczono na pokoje pracowników firmy, a ostatnie – dziś nikt już nie pamięta dlaczego – na studio dla artysty. Ta funkcjonalna zmiana odwzorowana jest w wyglądzie fasady. Prosta linia budynku na poziomie ósmego piętra załamuje się, szczyt wieżowca udekorowany jest skromnymi wieżyczkami. Warto też zwrócić uwagę na wygląd fasady od strony podwórza – głównym elementem dekoracyjnym są tam panoramiczne, wykuszowe okna.
Zaha Hadid zmienia Glasgow
Glasgow porzuca robotniczą tożsamość, lecz o niej nie zapomina. Choć stocznie od dawna już nie pracują, nad potężną rzekę Clyde powoli wraca życie. Rewitalizacja nabrzeżnych bulwarów trwa (trwa już zresztą tak długo, że niektórzy zaczynają obawiać się, czy w ogóle się skończy), a w mieście przybywa budynków-ikon, których formy nawiązywać mają do przemysłowego dziedzictwa.
W 2011 roku Glasgow wzbogaciło się o budynek, który momentalnie stał się kolejnym symbolem miasta. Muzeum Techniki Riverside pracowni Zaha Hadid Architects (Pointhouse Rd), centralny element szeroko zakrojonego planu rewitalizacji zachodnich nabrzeży rzeki Clyde, miało ożywić leżące odłogiem tereny. Otoczone poprzemysłowym pustkowiem nadal pozostaje jednak jednym z nielicznych zrealizowanych zamierzeń architektoniczno-urbanistycznych w tej części nabrzeża.
Opływowe, dynamiczne kształty bryły najlepiej podziwiać – jak pokazują zdjęcia lotnicze – z góry. Oglądany z takiej perspektywy, ten zygzakowaty budynek zdecydowanie wpisuje się w przestrzeń ograniczoną z jednej strony linią rzeki, z drugiej – nitką miejskiej autostrady. Niestety efekt ten jest niedostrzegalny dla zwiedzających, a muzeum widziane “z dołu” nieco rozczarowuje. Prosty, pozbawiony ornamentyki, jednokolorowy budynek przypomina… hangar. Najbardziej rozpoznawalny element budynku, zwrócona do rzeki strzelista przeszklona fasada, zdaje się być jedynym ekstrawaganckim elementem tego projektu.
Mimo nie zawsze pochlebnych recenzji (wpływowy brytyjski magazyn Architectural Reviev nazwał muzeum Hadid “pokręconą metalową szopą”), budynek (wraz ze wspaniałą kolekcją, którą mieści) przyciąga miłośników współczesnej architektury. Warto pamiętać, że wejście, jak do większości szkockich muzeów, jest za darmo!
