Finałem remontu krakowskiego Rynku Głównego, trwającego od początku tego wieku, było udostępnienie zwiedzającym podziemnej trasy turystycznej oraz modernizacja Sukiennic. Pieczołowicie oczyszczono ich elewacje, wymieniono pokrycie dachów i odnowiono dolną halę kupiecką z drewnianymi kramami, a w podcieniach umieszczono wejście do skansenu archeologicznego pod płytą Rynku. Największe zmiany dotyczą jednak znajdującej się na piętrze Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku, będącej oddziałem Muzeum Narodowego. Dzięki przejęciu przez tę instytucję dodatkowych pomieszczeń na parterze, strefa wejściowa w podcieniach od strony pomnika Mickiewicza powiększyła się trzykrotnie. Urządzono tu szatnię, portiernię i sklepik z pamiątkami. Nowe meble ze szkła mlecznego i ciemnego drewna dobrze komponują się z podświetlonymi, jasnymi sklepieniami holu. Najbardziej rzucającą się w oczy ingerencją w ten zabytkowy obiekt jest przeszklony szyb windowy, który wstawiono w duszę spiralnie biegnących schodów. Nie zmieniło to jednak dotychczasowego układu klatki schodowej. Wymagało jedynie wycięcia kilku tralek z barokowych balustrad (te wykorzystano w wystroju sali wystaw czasowych).
Salom ekspozycyjnym starano się przywrócić XIX-wieczny wygląd. Pierwszą stałą wystawę otwarto w Sukiennicach w 1884 roku. Kolor ścian odtworzono za pomocą odkrywek, podłogi wyłożono płytami marmuru, pojawiły się też palmy w donicach i pluszowe kanapy dla zwiedzających. Scenografię tę uzupełnia współczesna informacja o obrazach, w tym ekrany dotykowe. Głównym źródłem światła pozostały olbrzymie świetliki dachowe, choć po remoncie emitują one światło sztuczne – naturalne zawiera bowiem szkodliwe dla płócien promieniowanie ultrafioletowe. W czasie remontu zmieniono też kąt nachylenia dachów pulpitowych, biegnących nad arkadami Sukiennic. Umożliwiło to wykorzystanie przestrzeni pod nimi, a zarazem nie odbiło się znacząco na wyglądzie samej bryły. Galeria zyskała w ten sposób dodatkowe 1000 metrów kwadratowych powierzchni użytkowej. Powstały tam sale edukacyjne i multimedialne. Dosyć niskie wnętrza nowej części są całkowicie współczesne. Odsłonięto i oczyszczono oryginalne ceglane mury, a nadmurowane fragmenty ścian, zgodnie z obecną doktryną konserwatorską, wykonano z kontrastowej cegły klinkierowej z równie odróżniającą się ciemną spoiną. W wyniku modernizacji tarasy znajdujące się po obu stronach budynku po raz pierwszy zostały udostępnione zwiedzającym. Przywrócono iluminację Sukiennic, ale już w nowoczesnej, energooszczędnej technologii LED.
Największą nową atrakcją Krakowa jest dziś jednak skansen archeologiczny – szlak turystyczny po podziemiach Rynku Głównego. Ta inwestycja od początku budziła spore kontrowersje. W 2005 roku, gdy przy okazji remontu nawierzchni Rynku rozważano przeprowadzenie badań archeologicznych i udostępnienie publiczności piwnic Sukiennic, pojawił się pomysł komercyjnego wykorzystania podziemi. Rozpoczęte prace z czasem jednak przerwano, gdyż ich zakres był większy niż obszar, dla którego wydano pozwolenie. Po trzynastomiesięcznej przerwie, kiedy opracowano projekt budowy podziemnego muzeum, okazało się, że odsłonięte fragmenty zostały źle zabezpieczone, w wyniku czego są całkowicie zalane i pokryte pleśnią.
Dziś można oglądać rezultat pracy sztabu archeologów i historyków oraz architektów. Ci ostatni mieli za zadanie zbudować neutralne ramy dla odkrytych artefaktów. Główna sala powstała pod płytą Rynku pomiędzy Sukiennicami a kościołem Mariackim. Liczne zakamarki i punktowe oświetlenie sprawiają jednak, że ta rozległa przestrzeń sprawia wrażenie kameralnej. Stosunkowo niski strop wydaje się wyższy dzięki zastosowaniu napinanych sufitów membranowych, tworzących efekt czarnego lustra, w którym obija się całe wnętrze. Posadzki to albo gładkie płyty kamiennie, albo tafle szkła umieszczone nad odkrywkami (w tym nad grobami XII-wiecznego cmentarzyska). Szklane balustrady przy stanowiskach archeologicznych oraz gabloty dodatkowo potęgują odbicia, a w konsekwencji efekt przestronności sal. Do tego dodać trzeba złudzenia optyczne wywoływane przez trójwymiarowe obrazy dawnego Krakowa wyświetlane na licznych ekranach.
Z głównej hali szlak prowadzi do ciągu Kramów Bogatych i przylegających do nich Bolesławowych wzdłuż wschodniej elewacji Sukiennic. To pozostałości z czasów, gdy Rynek był zabudowany wieloma obiektami kupieckimi. Ich ściany przebija szklana, eteryczna kładka wykorzystując przeprucia jakie zrobiono w latach 60. XX wieku pod budowę kolektora ściekowego. Prawdopodobnie za rok otwarty zostanie kolejny fragment kramów, biegnący aż do pozostałości po Wielkiej Wadze w okolicach kościoła Świętego Wojciecha, na razie trasa zwiedzania prowadzi do zachodniej części piwnic pod Sukiennicami. Tutaj znalazły się sale multimedialne, kawiarnia, sklepik i księgarnia.
Najefektowniejszym elementem podziemnego muzeum jest szklany świetlik znajdujący się nad makietą XV-wiecznego Krakowa w sali głównej. Jego żelbetowy, masywny szkielet, pokryty jest płytami Cor-Ten, a szklane tafle są zarazem dnem nowej fontanny usytuowanej w eksponowanym miejscu Rynku. Jej projekt został wyłoniony w konkursie. Zastąpiła ona stojącą w tym miejscu fontannę autorstwa Wiktora Zina, która ma być przeniesiona w inne miejsce. To dość siermiężna, wysoka na 2 metry szklana piramida, którą wieczorem podświetlają lampy LED-owe. W wyniku modernizacji najważniejszy plac Krakowa zyskał nie tylko godną oprawę, ale i nowoczesne atrakcje turystyczne. Szkoda, że fontanna – współczesny element – bardzo mocno odstaje swoją klasą od zabytkowego otoczenia.
Nowe Sukiennice – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku Muzeum Narodowego
w Krakowie\New Cloth Hall – 19th century Polish Art Gallery of the National Museum in Krakow
Kraków, ul. Rynek Główny 1
Autorzy: Archecon Studio Architektoniczne, architekt Andrzej Kadłuczka
Współpraca autorska: architekci Dominik Przygocki, Iwona Mróz, Katarzyna Kowalska, Jacek Jaśko
Architektura wnętrz: Archecon Studio Architektoniczne
architekci Andrzej Kadłuczka;
współpraca autorska: Dominik Przygocki
Aranżacja wnętrz: Jacek Cupryś (ASP Kraków),
współpraca artystyczna: Paweł Wałek
Konstrukcja: Katedra Budownictwa Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej – Stanisław Kaczmarczyk
Generalny wykonawca: Integer SA – Wrocław
Inwestor: Muzeum Narodowe w Krakowie
Powierzchnia zabudowy: 3890 m2
Powierzchnia użytkowa: 3200 m2
Powierzchnia całkowita: 4350 m2
Kubatura: 35 000 m3
Projekt: 2004-2008
Realizacja: 2008-2010
Koszt inwestycji: 44 000 000 PLN
Podziemne Muzeum Rynku Krakowskiego\Thew Underground Marketplace Museum in Krakow
Kraków, ul. Rynek Główny 1
Autorzy: Archecon Studio Architektoniczne, architekt Andrzej Kadłuczka
Współpraca autorska: architekci Dominik Przygocki, Anna Krukowiecka-Brzęczek,
Agnieszka Szkiłondź, Jacek Jaśko
Architektura wnętrz: ARCHECON Studio Architektoniczne,
architekt Andrzej Kadłuczka;
współpraca: architekt Dominik Przygocki
Projekt ekspozycji: projekt plastyczny – Marcin Pietuch, Justyna Derwisz, Paweł Świerczyński, Mieczysław Bielawski, Tomasz Salwierz; scenariusz merytoryczny – Cezary Buśko, Sławomir Dryja, Wojciech Głowa, Stanisław Sławiński; scenografia – Fabryka Dekoracji;
filmy i animacje – ARTFM/NOLABEL
Konstrukcja: Katedra Budownictwa Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej,
Stanisław Kaczmarczyk
Generalny wykonawca: PRZ – Przedsiębiorstwo Rewaloryzacji Zabytków w Krakowie S.A. Konsorcjum
Inwestor: ZBK – Zarząd Budynków Komunalnych w Krakowie; ZIKiT – Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie
Powierzchnia zabudowy: 6830 m2
Powierzchnia użytkowa: 8330 m2
Powierzchnia całkowita: 8330 m2
