Przestrzeń publiczna w Warszawie: jak ją poprawić?
Przestrzeń publiczna w Warszawie, podobnie jak w wielu miastach jest zaniedbana. Co blokuje jej poprawę, w jaki sposób zmienić sytuację, czy pomóc może architektura tymczasowa – to niektóre tematy poruszane w trakcie kwietniowej konferencji PrimeTime Warsaw. W spotkaniu uczestniczyli politycy i inwestorzy, przedstawiciele organizacji pozarządowych i eksperci, dyskutujący na temat perspektyw rozwoju Warszawy w nadchodzących latach.
Galeria handlowa, czyli przestrzeń niby-publiczna
Galerie handlowe stały się w Polsce substytutem przestrzeni publicznych. Bezpieczeństwo, wygoda, atrakcje przygotowane przez właścicieli centrów handlowych wydają się satysfakcjonować większość użytkowników. Komercyjne instytucje próbują wkraczać także w przestrzeń publiczną, tworząc np. tymczasowe instalacje promujące ekologię, sport, jazdę na rowerze itp.
W panelu poświęconym przestrzeniom publicznym udział wzięli Natalia Paszkowska (pracownia architektoniczna WWAA), Marta Trakul (fundacja „Na miejscu”), dr Adam Czyżewski (dyrektor Muzeum Etnograficznego w Warszawie) oraz Tomasz Andryszczyk (moderator, Primo Corporate Advisory).
Bryła brzydka, ale tania
Uczestnicy dyskusji wskazywali na podstawowe – i wiele razy już przywoływane – przyczyny problemów z przestrzenią publiczną. Według uczestników debaty Polacy wciąż nie tworzą społeczeństwa obywatelskiego, niski jest poziom wzajemnego zaufania, brak świadomości i poczucia odpowiedzialności za przestrzeń sąsiedzką. Problemy piętrzą się na różnych poziomach: brak edukacji estetycznej, nie mówiąc o podstawowej wiedzy o architekturze. Te edukacyjne niedostatki przekładają się na brak zrozumienia pojęć związanych z funkcjonowaniem miasta i planowaniem miejskim. Tym, którzy chcieliby jednak zrozumieć współczesną architekturę i miasto na pewno nie pomaga hermetyczny język planów miejscowych i brak jednoznacznej interpretacji.
Prawo nie sprzyja zamówieniom publicznym – widać to zresztą dobrze w większości publicznych realizacji. Urzędnicy, bojąc się zarzutów o niegospodarność , wybierają najczęściej procedurę przetargu, w której decydującym czynnikiem jest cena. To z kolei warunkuje niską jakość realizacji (Więcej na ten temat – Konkurs lekiem na całe zło, Tomasz Żylski, „Architektura-murator” 12/ 2013).
Współczesna architektura tymczasowa w Warszawie
Jednym z pomysłów na poprawę przestrzeni publicznych w Polsce jest kooperacja między inwestorami, organizacjami pozarządowymi a lokalnymi mieszkańcami.
Przykładem takiego działania jest pilotażowy projekt Fundacji „Na miejscu”. Projekt został zrealizowany przez współpracujące władze dzielnicy Wola i developera Skanska oraz amerykańską organizację nonprofit Project for Public Spaces (PPS). Projekt polegał na zaangażowaniu mieszkańców osiedla Za Żelazną Bramą w zagospodarowanie placu przy ul. Krochmalnej. Zaproszono ich do zgłaszania uwag i pomysłów, wyłoniono kilka z nich a następnie zrealizowano w wersji testowej, niskobudżetowej, skłoniono mieszkańców do przejęcia odpowiedzialności za przestrzeń sąsiedzką. Potem pojawiły się z Urzędu Miasta realne pieniądze na modernizację placu
Projekt „skwer sportów miejskich” realizowany przez pracownię architektoniczną WWA powstał dzięki akcji, która zawiązała się na Facebooku. Skwer nie powstał w planowanej lokalizacji (skrzyżowanie Królewskiej i Marszałkowskiej – nie wyraziły na to zgody władze warszawskiej Dzielnicy Śródmieście). Do organizatorów zgłosił się jednak ratusz dzielnicy Bemowo proponując dwie alternatywne lokalizacje. Skwer na krótko zagościł też w warszawskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MSN)
Zdaniem uczestników panelu wartościowym narzędziem „oswajania” przestrzeniu publicznych jest architektura tymczasowa. Warszawskie przykłady to m.in. Pawilon Mercedesa na Powiślu (WWAA) – decyzje dotyczące lokalizacji, funkcji i architektury leżały po stronie architektów, dzięki decyzji sponsora. Niedaleko Wisły powstały garaże z bezpłatnym serwisem dla rowerów, kawiarnią, kącikiem dla dzieci. Inny projekt to Mobilna Czytelnia (Fundacja Na Miejscu) – założona w celu testowania potencjału miejsc, aby przez moment animować dane miejsce i wyciągnąć wnioski.
Za oknem coraz lepsza pogoda, czas opuścić mieszkania i inne zamknięte przestrzenie. Co przyniesie 2014 rok?
