Bastion, nazywany dawniej także beluardą lub bulwarem, był od XVI do XIX wieku najbardziej charakterystycznym elementem fortyfikacji. Tzw. narys bastionowy to system obronny rozwinięty w związku z rosnącą rolą broni palnej. Coraz silniejsza artyleria sprawiła, że średniowieczne rozwiązania stosowane w architekturze militarnej przestały być wystarczające. Bastiony pozwalały na skuteczniejszy ostrzał w różnych kierunkach, także wzdłuż murów twierdzy – w odróżnieniu od budowli obronnych na planie np. prostokąta. Bastiony budowano na wysuniętych narożnikach twierdz o różnych kształtach, głownie na planie trójkąta i pięcioboku.

Budowa bastionu

Najdalej wysunięte boki bastionu składają się na narożnik – węgło. Poszczególne bastiony twierdzy połączone były kurtynami, czyli wałem ziemnym lub murem. Strona zewnętrzna, tj. skierowana w kierunku to czoło bastionu, ściany boczne to barki, zaś połączenie bastionu z twierdzą nazywa się szyją.

Bastion – historia i rozwój

Bastiony pojawiły się w architekturze militarnej w XVI stuleciu, stopniowo powstawały coraz bardziej złożone formy i układy bastionów, doskonalej zabezpieczające twierdze przed atakiem. Wprowadzano także dodatkowe dzieła obronne. W odróżnieniu od wcześniej stosowanej bastei, bastion nie miał tzw. martwego pola, czyli obszaru, którego obrońcy nie mogli pokryć ogniem. W XVII wieku barki przy szyi bastionu zostały cofnięte, natomiast czoła zaokrąglono i dodatkowo umacniano. Orilion (ucho), czyli niewielki występ, dawał dodatkowe pole do strzału.
Rozwój artylerii sprawił, że dawne mury przestały dawać wystarczającą ochronę. Coraz częściej zastępowane były niższymi umocnieniami z ziemnym nasypem, lepiej chroniącym przed ostrzałem. W niskie umocnienia trudniej było trafić. Nisko umieszczone bastiony najczęściej budowano jako pełne. Dodatkowo wyposażano je nadszaniec (kawalier), dogodny punkt obserwacyjny i stanowisko ogniowe. Na ich szczycie bastionu albo w podziemnych kazamatach umieszczano artylerię. Dokoła bastionów biegły często pomocnicze umocnienia – rowy, fosy, chroniące przed atakiem piechoty.
W XVIII wieku coraz częściej przed wałem umieszczano dodatkowe dzieła obronne – kaponiery, półksiężyce i inne.
Szkoły fortyfikacji, stosujące narys bastionowy, to kolejno: szkoła starowłoska, szkoła nowowłoska, szkoła holenderska, system Vaubana.  

Powiązane hasła: barbakan