Na rynku nie brakuje poradników z receptami w rodzaju „nauka pisania w weekend”, Stephen King radzi, jak wyprodukować powieść, nieco mniej znani autorzy podają przepisy na scenariusze i listy gratulacyjne. Książka Stevena Pinkera niewiele ma wspólnego z tymi poradnikami. Nie przypomina też świetnych kompendiów Adama Wolańskiego, wypełnionych praktycznymi informacjami o edycji wszelkiego rodzaju tekstów. Co w takim razie kryje się pod nieco pretensjonalnym tytułem?
Piękny styl. Przewodnik człowieka myślącego po sztuce pisania XXI wieku dotyczy samego podejścia do pisania, spraw podstawowych, takich jak troska o jasność przekazu. Autor wskazuje kilka typowych problemów, takich jak „klątwa wiedzy” - wszyscy nieświadomie zakładamy, że sprawy dla nas jasne są jasne także dla innych. Zwraca uwagę na rolę gramatyki i często popełniane błędy. Przy okazji zaważa, że wbrew powszechnym opiniom nie żyjemy w epoce upadku języka, a biadania tego rodzaju mają długą i szacowną tradycję, sięgającą daleko poza epokę internetu. Dzisiejsi absolwenci, nie wyłączając tych, którzy ukończyli studia uniwersyteckie, wydają się całkowicie pozbawieni umiejętności posługiwania się językiem. Nie potrafią skonstruować prostego zdania oznajmującego (…) interpunkcja najwyraźniej wypadła z programów nauczania. Cytowany fragment mógłby dotyczyć szkodliwego wpływu SMS-ów i serwisów społecznościowych, gdyby nie pochodził z 1961 roku. Mały zbiorek podobnych wypowiedzi przytoczony przez autora zawiera fragmenty z XIX, XVIII, XV wieku. Poprawne pisanie po prostu nigdy nie było łatwe.
Steven Pinker jest zdeklarowanym zwolennikiem stylu klasycznego, klarownego w formie, ale też zmuszającego czytelnika do pewnego wysiłku; autor widzi coś, czego czytelnik jeszcze nie zauważył, i kieruje spojrzenie czytelnika, aby i on mógł to zobaczyć. Taki model zakłada współudział odbiorcy, upodabniając tekst do żywej rozmowy dwóch partnerów. Taki sposób porozumiewania jest zdaniem amerykańskiego badacza najlepszym, bo naturalnym sposobem komunikacji. Mówiąc, na ogół nie komplikujemy niepotrzebnie wypowiedzi. Przy pisaniu łatwiej się rozpędzić w budowaniu niepotrzebnie skomplikowanych konstrukcji.
Pinker to uznany specjalista w dziedzinie psychologii i nauki o języku, opublikował też książki popularyzujące różne dziedziny nauki, od neurobiologii po teorię gier. Sam nie widzi sprzeczności w tak odległych zainteresowaniach. Uważa, że podział na „humanistów” i „umysły ścisłe” jest sztuczny. Wielu architektów zapewne przyzna mu w tej sprawie rację. Przez dwie dekady był wykładowcą MIT, uczy na Uniwersytetu Harvarda. Udało mu się też wyjść poza świat akademicki. Jak Stephen Hawking jest w USA naukowcem-celebrytą, zapraszanym do popularnych programów i rozpoznawalnym. Po części ze względu na kontrowersyjne poglądy, takie jak przekonanie, że wiek XX był najspokojniejszy w historii, a ludzkość staje się coraz mniej skłonna do przemocy. Swoją pozycję zdobył jednak także dzięki umiejętności mówienia o trudnych sprawach w atrakcyjny sposób. Cóż, nie da się tego nauczyć z jednej książki, ale klasyczna jasność stylu rzeczywiście jest godna polecenia.
Piękny styl. Przewodnik człowieka myślącego po sztuce pisania XXI wieku
Autor: Steven Pinker
Wydawnictwo: Smak Słowa
Polskie wydanie: 2015
Pierwsze wydanie: 2014
Liczba stron: 320
Cena: ok. 50 zł
Steven Pinker, Piękny styl..., Wyd. Smak Słowa 2015
