Nietrudno zauważyć, że projektując liczne budynki i obiekty, nie stroni Pan od wprowadzania różnych odmian koloru szarego, od bardzo jasnego po bardzo ciemne szarości.
Piotr Z. Barełkowski: Istotnie, w całej sekwencji moich realizacji można znaleźć różne odmiany szarości. W szarej kolorystyce utrzymany jest zaprojektowany przeze mnie terminal pasażerski poznańskiego lotniska Ławica, zarówno jego pierwsza faza z 2001 roku, jak i druga z roku 2012. Zastosowany w przypadku Ławicy odcień srebrnej szarości – 9006 z systemu oznaczania barw RAL – znany również jako grey aluminium jest jednym z jaśniejszych odcieni szarego koloru, jaki wprowadziłem do moich projektów. Ten sam kolor zastosowałem projektując wiele pawilonów na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Z punktu widzenia nurtu ekotechnologicznego w architekturze jest on przyjazny, bo odbija światło, nie doprowadzając do zbędnego nagrzewania płaszczyzn. Jest odwołaniem do rozwiązań technologicznych. Świetnie sprawdza się w formach, które budowaliśmy z okładzin systemowych, operując rytmem panelowych elementów, żaluzji zasłaniających okna przed insolacją i innych detali tego samego koloru. Ta barwa podkreśla istotę formy tych obiektów, które projektowane były wedle idei odnalezienia genius loci.
We wszystkich moich realizacjach ceglanych – w poznańskim Starym Browarze czy też budynkach strażnicy wojewódzkiej i miejskiej straży pożarnej wyrastających ze średniowiecznych ceglanych murów miejskich występuje inny odcień szarości – 7016, czyli anthracite grey – przywodzący na myśl żeliwne odlewy detali, słupów oświetleniowych, który wprowadziliśmy jako podkreślenie nastroju i charakteru miejsca, wyrastającego z XIX-wiecznej architektury postindustrialnej.
Ważnymi elementami każdego budynku są okna i przeszklenia. Jaką rolę odgrywa kolor i jego odcień przy wkomponowywaniu ich w projekt?
P.Z.B.: W przypadku okien i stosowanej w nich stolarki lub ślusarki pojawia się szereg kwestii, jakie należy rozważyć, wybierając jej kolor i odcień. Niezwykle ważna jest odpowiedź na pytanie, czy otwory okienne na tle elewacji mają być jej dopełnieniem, czy stanowić rodzaj wyżłobienia, otworu lub zagłębienia. Innymi słowy: w jaki sposób przestrzeń zewnętrzną wprowadzić do wnętrza budynku. Dzisiejsza tendencja w przeszkleniach budynków zmierzająca do powiększania otworów okiennych skłania do tego, żebyśmy w ogóle nie dostrzegali okiennych ram. Szyby typu optiwhite – najbardziej przezroczyste z przezroczystych i najbardziej bezbarwne z bezbarwnych z dodatkową powłoką antyrefleksyjną, mają stanowić niematerialną barierę. Uzupełnienie przestrzeni wewnętrznej zewnętrzną powinno być miarą jakości przestrzeni wewnętrznej. Szczególnie przestrzeń mieszkalna jest warta tyle, ile czerpie z przestrzeni zewnętrznej. Coraz częstszy zabieg „usunięcia” okna jako bariery sprawia, że praktycznie całą ramę mamy schowaną w gabarytach ściany budynku, operując elementem przesuwnym okna. Trzeba dodać, że w tej „dematerializacji” otworu okiennego ważną rolę odgrywa kolor ram. Kolor popielaty zastosowany w stolarce lub ślusarce okiennej znakomicie w tym pomaga: ciemniejszy odcień ram staje się bardziej niewidoczny od koloru białego, który stanowi widoczną barierę dla oka.
W naszej niedawnej realizacji mieszkaniowej przy ulicy Wenecjańskiej w Poznaniu zastosowaliśmy podwójną kolorystykę ram okiennych – na zewnątrz budynku jest to kolor ciemnopopielaty, wspomniany już wcześniej 7016, a wewnątrz biały, po to by uzyskać jak najjaśniejsze wnętrza. Ale warto zauważyć, że pojawiają się już okna stalowe, o współczynnikach spełniających wszelkie okienne normy, przy których szerokość ram i szprosów można minimalizować i wprowadzać dzięki temu do wnętrza ciemniejsze kolory, które przy niewielkich płaszczyznach sprzyjają wspomnianej „dematerializacji” bariery, jaką jest okno. We wnętrzu, w którym mamy bardzo wielkie przeszklenia, szare lub stalowoszare szprosy będą zawsze mniej widoczne od białych, wedle zasady, że jasne będzie zawsze optycznie większe, a ciemniejsze – mniejsze.
Czy przy wyborze koloru poszczególnych elementów projektowanego budynku pojawiają się również inne niż tylko estetyczne problemy?
P.Z.B.: Ważnym technologicznym aspektem związanym z kolorem zarówno elewacji, jak i stolarki lub ślusarki okiennej jest zależność pomiędzy nim a tym, do jakiej temperatury nagrzewają się te elementy budynku w czasie nasłonecznienia. Wiadomo, że im jaśniejszy kolor, tym więcej światła odbija, im ciemniejszy, tym więcej go absorbuje, a tym samym bardziej się nagrzewa pod wpływem światła słonecznego, co zwykle jest niekorzystne dla elewacji. W naszym projekcie budynku Nobel Tower (siedziba Centrum Zaawansowanych Technologii w Poznaniu przy ulicy Dąbrowskiego 77) zastosowaliśmy w polach okiennych grafitowy szary odcień. Rodziło to pewne problemy, należało się liczyć z ich nagrzewaniem do temperatury powyżej 85 stopni, a to w przypadku niektórych materiałów izolacyjnych może grozić wręcz ich degradacją. Eksperymentowanie ze zbyt ciemnymi nasyceniami koloru bywa więc czasem dość ryzykowne, bo przecież chciałoby się zgodnie z duchem dzisiejszego nurtu eco-technology nie dopuszczać do przegrzewania budynku.
Na szczęście temperaturę nagrzewania powierzchni poszczególnych elementów budynku, w zależności od ich barwy i jej nasycenia, możemy bardzo precyzyjnie ustalić. Już niewielka zmiana powoduje, że możemy myśleć o akceptacji pewnej, założonej w projekcie kolorystyki w określonych układach, i to właśnie udało nam się osiągnąć przy realizacji wspomnianego budynku, wprowadzając kolor szary antracytowy – RAL 7016. Chcąc „wtopić” ślusarkę okienną w charakterystyczne dla tego obiektu ciemne struktury komórkowe elewacji, zastosowaliśmy dla ram okiennych ten sam kolor.
Czy możemy mówić o panującej obecnie modzie na szarości w architekturze?
P.Z.B.: Kolor srebrny, kolor stali nierdzewnej lub stali polerowanej są kolorami architektonicznego nurtu high-tech . Widzimy je w realizacjach takich wybitnych architektów, jak Norman Foster, Richard Rogers czy też Renzo Piano, choć bardziej dominujący dziś kierunek eco-tech stawia raczej na materiały naturalne, akceptując stal i aluminium, skłania się bardziej w kierunku drewna. Trzeba zauważyć, że w budynkach niskich i średniowysokich mamy do czynienia z inną kolorystyką niż w budynkach wysokich i wysokościowych. Determinują je inne zależności i potrzeby.
Szary jest również naturalny beton, który od pewnego czasu jest niezwykle chętnie wykorzystywany przez architektów.
P.Z.B.: Beton, rozpoczynając swoją karierę w architekturze, zaczynał od roli materiału przeznaczonego na konstrukcję, a dziś stał się tworzywem, z którego buduje się ekspresyjne formy stanowiące zarówno wnętrza, jak i zewnętrza budynku (Santiago Calatrava, Tadao Ando). Choć dziś zmiana koloru betonu – barwienie go w masie – nie stanowi żadnego problemu, dla mnie najbardziej kuszące jest zastosowanie go w jego szarym naturalnym kolorycie.
Bardzo dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał Marcin J. Januszkiewicz
Piotr Z. Barełkowski, mgr inż. architekt, założyciel Studia ADS powstałego w 1989 r. oraz Iron Tower Investment założonego w 2006 r. Autor i współautor wielu znanych projektów, nagradzanych w prestiżowych konkursach architektonicznych. Jego praca twórcza stanowi dorobek rozpoznawalnej na arenie międzynarodowej doskonałej architektury polskiej. Jest również wielokrotnym laureatem znamienitych krajowych oraz międzynarodowych nagród. Szanowany promotor Politechniki Poznańskiej. Wieloletni członek SARP, Izby Architektów oraz BCC. Jako jedyny architekt czterokrotnie zdobył I Nagrodę im. Jana Baptysty Quadro. Stary Browar jego projektu został wielokrotnie doceniony na całym świecie i uznany za Najlepsze na Świecie Centrum Handlowe Średniej Wielkości.
